Grusze
Rośliny
Pochodzenie i historia gruszy
Grusza to drzewo owocowe pochodzące z Azji, ale obecnie uprawiane jest na całym świecie. Pierwsze zapisy o uprawie grusz pochodzą z Chin z około 1000 roku przed naszą erą. W Europie drzewo to pojawiło się w czasach starożytnych, a od tamtej pory rozpowszechniło się na całym kontynencie, zarówno do uprawy towarowej, jak i w przydomowych sadach. W polsce znana jest od okresu piastów, chociaż prawdopobnie było to nawet wcześniej. Prekursorem dzisiejszych grusz jest grusza pospolita - Pyrus communis L.
Charakterystyka i odmiany gruszy
Gruszka to drzewo dorastające do wysokości od 3 do 6 metrów, o kulistej lub owalnej koronie. Kwitnie na wiosnę, zwykle w maju, drzewo pokrywa się wtedy gęsto różowymi albo białym kwiatami. Okres owocowania przypada późnym latem lub jesienią, w zależności od odmiany. Owoce gruszy są kuliste, gruszkowate lub wydłużone, zazwyczaj pokryte delikatną skórką w kolorze zielonym lub żółtym. Ich miąższ jest soczysty, o delikatnym smaku i lekko ziarnistej teksturze, do tego owoce są uznawane za bardzo smaczne.
Gruszki występują w wielu odmianach, różniących się kształtem, kolorem i smakiem. Do najpopularniejszych należą odmiany gruszy takie jak:
- Grusza 'Konferencja',
- Grusza 'Paryżanka',
- Grusza ‘Konferencja',
- Grusza 'Williams',
- Grusza 'Bergamotka złocista'
Wymagania gruszki
Drzewo gruszy owocowej jest nieco bardziej wymgające w uprawie od innych drzew owocowych, ale owoce grusz są zdecydowanie tego warte. Grusza wymaga gleby gliniastej, głębokiej i żyznej, na glebie lekkiej drzewo gruszy żyje krócej, a na glebach ciężkich i ziewnych są bardziej podatne na choroby i uszkodzenia mrozowe. Drzewa gruszy owocowej potrzebują dużo wody oraz ciepłych temperatur w okresie ich wegetacji, na szczęście grusza ma dobre właściwości regeneracyjne. Wymagają pełnego nasłonecznienia i najlepiej sadzić je na dobrze osłoniętych przed wiatrem stanowiskach. Unikamy też miejsc o niskiej temperaturze, ponieważ grusze źle znoszą mróz.
Uprawa i pielęgnacja
Planowanie posadzenia gruszy zaczynamy od wyboru podkładki, na jakiej jest szczepiona. Grusze szczepione są na pigwie i podkładce kaukaskiej. Na podkładce kaukaskiej grusze są bardziej odporne na warunki glebowe, głębiej się korzenią przez co nie wymagają podpór, ale poziom wody glebowej musi wynosić przynajmniej 1,8 do 2m. Rozstaw też musi być większy między drzewami niż przy gruszach szczepionych na pigwie. Grusza szczepiona na pigiwie znosi zaleganie wód gruntowych na poziomie 1,5 m, ale są mniej odporne na mróz i inne stresory.
Rozstaw drzew owocowych gruszy zależy od planowanej korony drzewa. Jeśl planujemy koronę wrzecionową do rozstaw wynosi 1,5 do 3m, a nawet 3,5 do 4 jeśli sadzimy rzędy. Przy formie naturalnej to nawet 4 m między drzewami i 5 między rzędami. Grusza szczepiona na pigwie wymaga mniej miejsca, bo 1,2 do 2 m między drzewami i 3,5 między rzędami.
Gruszki wymagają regularnego podlewania, zwłaszcza w okresie suszy, a także nawożenia wiosną i latem, aby zapewnić im odpowiednie ilości składników odżywczych. W okresie zimowym warto chronić drzewa przed mrozem, szczególnie jeśli rosną w rejonach o chłodnym klimacie. Kupując drzewka dobrze wiedzieć, przy użyciu jakiej podkładki było szczepione, ponieważ w przypadku drzew szczepionych na odpowiedniej podkładce, będą one miały mniejsze wymagania co do gruntu i będą silniejsze. Dobrze jest też przez kilka lat po posadzeniu drzewa stosować nawozy, na początku azotowe lub fosforowe, a przy starszym drzewie użyć kompostowych.
Pierwsze cięcia wykonujemy na koniec marca, najlepiej w słonecznie i suche dni, dzięki temu rany szybciej się wygoją i unikniemy chorób. Po roku od posadzenia wybieramy 4 pędy, które staną się podstawą korony, których nie tniemy. Przy starszych drzewach przycinanie wykonujemy po zbiorach owoców. Usuwamy wtedy chore, połamane gałęzie, dobrze jest też uciąć te, które konkurują z przewodnikiem. Pędy, które zwisają na ziemię i wrastają w sąsiednie drzewa, też dobrze jest usunąć. Wykonując cięcie odmładzające na starym drzewie, skracamy przewodnik i rozluźniamy koronę, usuwając przy tym krzyżujące się gałęzie.
Właściwości i zastosowanie
Owoce drzew gruszki są zdrowe, bogate w witaminy i minerały, takie jak witamina C, potas, żelazo i błonnik. Mają właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające, a także korzystnie wpływają na trawienie. Można je spożywać surowe, po ugotowaniu lub upieczeniu. Owoce gruszy nadają się także do różnych deserów i na przetwory, na przykład do kompotów, przetworów, marmolad, dżemów, a także są popularnym składnikiem w produkcji soków.
Sadzonki drzew owocowych gruszy - gdzie i jak sadzić?
Drzewko sadzimy na wiosnę, zaraz po ustaniu przymrozków, ale można też zrobić to na październik lub listopad. Dobrze jest dobrać odpowiednią podkładkę dla naszej gleby, która pozwoli drzewu zdrowo rosnąć. Warto też zadbać o odpowiednią rozstawę między drzewami, która pozwoli drzewkom obficie owocować, wynosi ona około 2-3 metry, a jeśli mamy grusze szczepione na podkładkach karłowych to nawet jest to 1,5-2 metrów.
Po wybraniu odpowiednio nasłonecznionego stanowiska, które zapewni drzewku odpowiednią ilość słońca, wykopujemy dół na głębokość dwa razy większą niż system korzeniowy, w który wsadzimy sadzonkę. Dobrym pomysłem jest też sezon wcześniej docelowe miejsce posadzenia odpowiednio użyźnić.
Owoce gruszy - zbiór i przechowywanie
W zależności od odmiany gruszy owoce dojrzewają najczęściej pod koniec czerwca, bądź na początku lipca. Gruszki należy przechowywać w chłodnym i suchym miejscu, w temperaturze od 0 do 4 stopni Celsjusza, w celu przedłużenia ich trwałości. W takich warunkach gruszki mogą być przechowywane przez około 2-3 miesiące. Owoce gruszy są wrażliwe na uszkodzenia mechaniczne, dlatego też nie są zwykle transportowane na duże odległości.
Rozmnażanie gruszy
Grusze rozmnaża się przez okulizację lub szczepienie. Większość odmiany gruszy nie jest samopylna. Aby zapewnić obfite plony, warto posadzić przynajmniej dwie różne odmiany gruszek, które będą kwitły w tym samym czasie i wzajemnie się zapylały.