Rośliny

---

Pochodzenie i historia jabłoni

Jabłoń (Malus domestica) to gatunek drzewa owocowego wywodzący się z Azji Środkowej i należący do rodziny różowatych (Rosaceae). Już w starożytności była to roślina uprawiana między innymi w Egipcie, gdzie sady jabłoni rozstawione były wzdłuż rzeki Nil, a także w Grecji i Rzymie. To właśnie rzymianom zawdzięczamy spopularyzowanie jabłoni i przyniesienie ich nasion między innymi na wyspy brytyjskie, skąd pochodzi wiele odmian. Do Polski przybyła w średniowieczu, ceniona jest przede wszystkim za swoje soczyste i smaczne owoce.

Charakterystyka i odmiany jabłoni

Jabłoń to drzewo, które osiąga wysokość do około 10 lub 15 metrów. Liście jabłoni są eliptyczne lub lancetowate, o długości 4-9 cm. Kwiaty jabłoni są białe lub różowe, złożone z 5 płatków. Owoce, czyli jabłka, mają kulisty lub owalny kształt, o średnicy około od 5 do 10 cm w zależności od gatunku. Skórka owoców jest gładka lub pofałdowana, w zależności od odmiany, a miąższ jest soczysty w smaku słodki lub kwaśny. Jabłka są bogate w witaminę C, A, B oraz błonnik. Szybkość wzrostu zależy od wielu czynników jak wiek drzewa, odmiana czy warunki glebowe i klimatyczne. W pierwszych latach jabłonie rosną dość szybko, ale po rozpoczęciu owocowania, bądź starszego wieku jak 5-6 lat tempo wzrostu spowalnia. Jednak to wszystko różni się od warunków uprawy w ogrodzie oraz odmiany jabłoni.Wybór najlepszej dla nas odmiany jabłoni zależy od wielu czynników, takich jak klimat, gleba, nasze preferencje smakowe czy przeznaczenie owoców, jak wykorzystanie ich do przetworów, soków, wypieków oraz do bezpośredniego spożycia. Różne odmiany jabłoni w innym czasie owocują, osiągają dojrzałość zbiorczą i gotowość do spożycia, różnią się też kolorem skórki owoców, ich smakiem, a nawet strukturą miąższu. Odmiany dzielimy wręcz na wczesne odmiany jabłoni, letnie odmiany jabłoni, a także na stare odmiany jabłoni z długą i ciekawą historią. Abyśmy mieli obfite plony najlepiej zasięgnąć porady specjalisty lub szkółkarza przed wyborem odmiany.Najpopularniejsze odmiany jabłoni to między innymi:

• Idared,
• Jonagold,
• Gala,
• Golden Delicious,
• Pinova,
• Boskoop,
• Cortland,
• Champion,
• Witos,
• Szampion

Wymagania

Jabłoń najlepiej rośnie na glebach gliniastych, przepuszczalnych i żyznych, o zasadowym odczynie. Nie lubią nadmiernie wilgotnego ani suchego gruntu, Warto przed posadzeniem przygotować glebę pod sadzonki jabłoni, jeśli jest zbyt kwaśna to możemy ją zwapnować, a jeśli zbyt zasadowa to zakwasić. Drzewo potrzebuje też dużej ilości światła oraz regularnego podlewania, szczególnie w okresie owocowania.

Uprawa i pielęgnacja

Uprawiając jabłoń należy należy dbać o właściwe nawożenie i podlewanie sadzonki jabłoni. Drzewo wymaga regularnego przycinania do utrzymania korony w dobrej kondycji. Należy regularnie usuwać chore i uszkodzone elementy drzewa, warto je też chronić przed szkodnikami i chorobami przez używanie odpowiednich środków ochrony.

Właściwości i zastosowanie

Jabłka mają wiele korzystnych właściwości dla zdrowia. Owoc jabłoni ma wiele witamin, takich jak A, C i K oraz składników mineralnych, takich jak potas, żelazo, magnez i fosfor. Nie można też zapomnieć o dużej zawartości błonnika pokarmowego. Regularne spożywanie jabłek pomaga obniżyć poziom cholesterolu, ryzyko choroby sercowo-naczyniowej, a także korzystnie wpłynie na pracę jelit i wyreguluje poziom cukru we krwi. Dodatkowo owoce są niskokaloryczne i mogą pomóc w utrzymaniu zdrowej masy ciała.Zalecana do spożycia w ciągu dnia porcja owoców to około 2-3 jabłka dziennie. Należy pamiętać, że ta ilość może się różnić w zależności od indywidualnych potrzeb i stylu życia. Najzdrowszymi elementami w jabłku są skórka i miąższ. Skórka zawiera wiele cennych składników odżywczych, takich jak błonnik pokarmowy, witamina C, a także przeciwutleniacze. Za to w miąższu znajdziemy dużo błonnika i składników mineralnych.Ze względu na swój smak, który w zależności od odmiany jest kwaskowaty, słodki, albo słodko kwaskowaty, ale zawsze aromatyczny i smaczny, owoce mają szerokie zastosowanie kulinarne. Wykorzystuje się je między innymi do wypieków, deserów, a także do wykorzystania na przetwory, takie jak soki czy dżemy.

Sadzenie sadzonki jabłoni

Jabłonie zwykle sadzi się jesienią, gdy opadną liście i drzewo przejdzie w okres spoczynku. Wówczas rośliny lepiej rozwiną swój system korzeniowy i drzewo szybciej rozwinie się po przyjściu wiosny. Możemy też pomyśleć o posadzeniu jej wczesną wiosną, gdy gleba nie jest zamarznięta. Należy unikać sadzenia w upalne dni. Sadzonki jabłoni sadzimy umieszczając je w dołku o głębokości około 50 cm, które wcześniej wypełniamy ziemią dobrej jakości z dodatkiem nawozu organicznego. Trzeba też pamiętać, że większość jabłoni wymaga zapylenia przez inną odmianę, dlatego warto sprawdzić, które odmiany jabłoni się zapylają.

Stanowisko i podłoże

Stanowisko do uprawy sadzonek jabłoni powinno być dobrze nasłonecznione i chronione przed wiatrem. Gleba w miejscu sadzenia powinna być dobrze przepuszczalna i zasobna w składniki odżywcze. Najlepiej jest unikać gleby ciężkiej i zalewanej.

Nawożenie i podlewanie

Jabłoń wymaga regularnego nawożenia, szczególnie w okresie wzrostu i owocowania. Najlepiej sprawdzają się tutaj naturalne nawozy organiczne, takie jak kompost. Drzewko musimy też regularnie podlewać, szczególnie w okresie suszy i owocowania.

Kiedy i jak przycinać jabłonie?

Cięcie jabłoni wykonuje się w okresie spoczynku, czyli jesienią lub wczesną wiosną. Przycinamy wtedy uszkodzone, dotknięte przez choroby i słabe pędy. Warto też przyciąć te, które rosną zbyt blisko siebie. Usuwamy też gałęzie rosnące od podstawy pnia oraz te rosnące wewnątrz korony drzew. W ten sposób zwiększamy przepływ powietrza i dostęp do światła słonecznego, a także kształtujemy koronę. Staramy się unikać przycinania zbyt późną wiosną, ponieważ możemy opóźnić wegetację drzewa.

Zagrożenia i ochrona jabłoni

Jabłonie są narażone na ataki szkodników i choroby, które mogą prowadzić do zniszczenia plonów. Najważniejsze choroby to parch jabłoni, mączniak prawdziwy, szara pleśń i rak drzew owocowych. Szkodniki, które najczęściej atakują roślinę to przędziorki, mszyce i motyle jabłoniówki. Należy regularnie kontrolować stan drzewa i stosować odpowiednie środki ochrony, aby chronić owoce przed uszkodzeniem. Dobrze jest też usuwać martwe gałęzie i liście, co zapobiega rozwojowi chorób.Jabłonie z reguły są drzewami o dużej odporności na mróz, ale należy pamiętać o odpowiednim zabezpieczeniu ich przed mrozem i wiatrem. Pnie drzewa należy obwiązać matami lub pomalować białą farbą, aby zapobiec odmarzaniu.

Zbiór i przechowywanie jabłek

Dojrzałość zbiorcza jabłek przypada zwykle we wrześniu i październiku. Gotowe do zbioru owoce powinny być jednorodne, zdrowe i pozbawione uszkodzeń. Po zbiorze jabłka przechowują się najlepiej w suchym i chłodnym miejscu, najlepsze są temperatury w okolicach 2-4 stopni Celsjusza. Jabłka w zależności od odmiany jabłoni, z której pochodzą można przechowywać nawet przez kilka miesięcy.

Rozmnażanie jabłoni

Jabłonie rozmnaża się przez okulizację lub szczepienie. Większość odmian jabłoni jest obcopylna, co oznacza, że wymagają zapylacza co należy wziąć pod uwagę podczas kupna różnych odmian. Warto sprawdzić, które odmiany wzajemnie się zapylają i posadzić je w jednym sadzie.